Διατροφή του FODMAP
Η διατροφή του FODMAP για την αγχώδης σπαστική κολίτιδα ή σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ΕΕ (μειωμένη FODMAP διατροφή)
Η διατροφή του FODMAP για την αγχώδης σπαστική κολίτιδα ή σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ΕΕ (μειωμένη FODMAP διατροφή)
Είναι μια διατροφή που μειώνει την πρόσληψη υδατανθράκων, σακχάρων που απορροφώνται δύσκολα είται αργά από το λεπτό έντερο. Αυτό οδηγεί στην μεγαλύτερη παραμονη αυτών στο λεπτο εντερο και έτσι εάν υπάρχουν βακτήρια που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν σε αυτό το τμήμα του εντέρου είται υπάρχουν σε υψηλές συγκεντρώσεις τότε μπορεί να προκαλούνται ζυμώσεις όπως κατά την παρασκευή της μπύρας (αλκοολική ζύμωση). Οπότε έχουμε την δημιουργία αερίων και κάποια απο τα κλασσικά συμπτώματα του ΕΕ.
Μην εφαρμόστε διατροφή χωρίς τις συμβουλές διατροφολόγου ή/και ιατρού. Επειδή υπάρχουν πολύ περιορισμοί στα τρόφιμα που προσλαμβάνονται απο την διατροφή αυτή, οπότε μπορεί να υπάρξουν ελλειψεις σε διατροφικά στοιχεία.
F Fermentation (ζυμούμενη)
O Ολιγοσακχαρίτες (Φρουκτάνες, γαλακτάνες, φρουκτοολιγοσακχαρίτες, γαλακτοολιγοσακχαρίτες)
D Δισακχαρίτες (Λακτόζη)
M Μονοσακχαρίτες (Φρουκτώζη)
A and και
P Πολυόλες (Σορβιτόλη, Μαννιτόλη, Ξυλιτόλη , Μαλτιτόλη)
Η εφαρμογή της διατροφής με μειωμένα FODMAP είχε ως αποτέλεσμα να την βελτίωση των συμπτωμάτων της αγχώδης κολίτιδας σε 50-80% των ασθενών που την ακολούθησαν. [1]
Πριν την εφαρμογή της μειωμένης FODMAP διατροφής καλό θα ήταν να έχει προηγηθεί η συμπλήρωση ενός διατροφολογικού ημερολογίου με τα συμπτώματα που προκαλούνται απο την διατροφή που ακολουθήθηκε.
Ένα παράδειγμα τέτοιου μπορεί να είναι το παρακάτω ημερολόγιο πριν την διατροφή FODMAP.
Ημερολόγιο Διατροφής-Συμπτωμάτων
Ημέρα ___ από
| Ώρα | Γεύμα (όλα τα συστατικά) | Συμπτώματα | Κατάσταση κατά την πρόσληψη | Επίπεδο στρες |
| ◦ Κοιλιακός πόνος◦ Μετεωρισμός◦ Ναυτία◦ Φούσκωμα◦ διάρροια◦ δυσκοιλιότητα◦ Άλλο: | ○ Σε ηρεμία/χαλαρά ○ Άγχος ○ Εν κινήσει | ○ Εξαιρετικά αγχωμένοι ○ Πολύ αγχωμένος ○ Με μέτρια πίεση ○ Ελαφρώς στρεσαρισμένος ○ Χαλαρά | ||
| ◦ Κοιλιακός πόνος◦ Μετεωρισμός◦ Ναυτία◦ Φούσκωμα◦ διάρροια◦ δυσκοιλιότητα◦ Άλλο: | ○ Σε ηρεμία/χαλαρά ○ Άγχος ○ Εν κινήσει | ○ Εξαιρετικά αγχωμένοι ○ Πολύ αγχωμένος ○ Με μέτρια πίεση ○ Ελαφρώς στρεσαρισμένος ○ Χαλαρά | ||
| ◦ Κοιλιακός πόνος◦ Μετεωρισμός◦ Ναυτία◦ Φούσκωμα◦ διάρροια◦ δυσκοιλιότητα◦ Άλλο: | ○ Σε ηρεμία/χαλαρά ○ Άγχος ○ Εν κινήσει | ○ Εξαιρετικά αγχωμένοι ○ Πολύ αγχωμένος ○ Με μέτρια πίεση ○ Ελαφρώς στρεσαρισμένος ○ Χαλαρά | ||
| ◦ Κοιλιακός πόνος◦ Μετεωρισμός◦ Ναυτία◦ Φούσκωμα◦ διάρροια◦ δυσκοιλιότητα◦ Άλλο: | ○ Σε ηρεμία/χαλαρά ○ Άγχος ○ Εν κινήσει | ○ Εξαιρετικά αγχωμένοι ○ Πολύ αγχωμένος ○ Με μέτρια πίεση ○ Ελαφρώς στρεσαρισμένος ○ Χαλαρά | ||
| ◦ Κοιλιακός πόνος◦ Μετεωρισμός◦ Ναυτία◦ Φούσκωμα◦ διάρροια◦ δυσκοιλιότητα◦ Άλλο: | ○ Σε ηρεμία/χαλαρά ○ Άγχος ○ Εν κινήσει | ○ Εξαιρετικά αγχωμένοι ○ Πολύ αγχωμένος ○ Με μέτρια πίεση ○ Ελαφρώς στρεσαρισμένος ○ Χαλαρά |
Υπάρχουν τρεις φάσεις εφαρμογής της διατροφής FODMAP.
Η πρώτη φάση διαρκεί το πολύ 6 εβδομάδες, όπου οι ασθενείς πρέπει να εφαρμόσουν μία αυστηρή διατροφή καταναλώνοντας τρόφιμα με χαμηλα FODMAP.
Καλό θα ήταν να αποφεύγονται τρόφιμα με πολλά πρόσθετα, ακόμη να αποφεύγονται το βράδυ φρούτα και λαχανικά.
Στην δεύτερη φάση που διαρκεί 3-4 εβδομάδες αφού είχε αποτέλεσμα η 1η φάση, γίνεται προσδιορισμός της ανοχής/ανεκτικότητας (χωρίς συμπτώματα πρόσληψη τροφίμων) τροφίμων μίας απο τις κατηγορίες που περιέχουν υψηλά ποσοστά FODMAP. Κάθε τρόφιμο που βάζουμε στην διατροφή μας το προσλαμβάνουμε για 3-4 ημέρες αυξάνοντας την ποσότητα πρόσληψης του. Εάν υπάρξει κάποιο σύμπτωμα δοκιμάζουμε την μισή ποσότητα της προσληφθείσας ποσότητας. Εάν υπάρχουν συμπτώματα και σε μικρές ποσότητες απο το προσληφθέν τρόφιμο μιας κατηγορίας με υψηλή συγκέντρωση FODMAP το απορρίπτουμε απο την διατροφή μας την περίοδο αυτή. Κατά την αλλαγή από την μία κατηγορία στην άλλη καλό θα ήταν να υπάρχουν 2-3 μέρες όπου προσλαμβάνουμε τρόφιμα με μικρή περιεκτικότητα σε FODMAP.
Σκοπός της φάσης αυτής είναι ο προσδιορισμός κατηγοριών τροφίμων,τροφιμα και οι ποσότητες των προσληφθέν τροφίμων που δεν προκαλούν συμπτώματα ώστε να μπορούν να συμπεριληφθούν στην διατροφή.
Τι θα μπορούσε να βοηθήσει !!!
-Το μινθέλαιο δηλαδή τα αιθέρια έλαια απο μέντα στην έρευνα του ο Masclee και οι συνεργάτες του απέδειξαν ότι έχει θετική επίδραση η λήψη του μινθέλαιο σε 41-46% ατομα θα πρέπει να αναφερθεί ότι θετική επίδραση υπήρξε και στο 34 % τον ατόμων που ήταν στην ομάδα του Placebo.[2]
-Τρώτε τρόφιμα όσο γίνεται λιγότερα βιομηχανικά επεξεργασμένα τρόφιμα (φυσικά) αποφεύγοντας τρόφιμα με τεχνητά πρόσθετα.
-Καλύτερα να τρώμε το βράδυ μαγειρευτά γεύματα, να αποφεύγουμε ωμά όπως το λάχανο και ωμά φρούτα που μπορεί προκαλέσει φούσκωμα το βράδυ.
-Μασάτε καλά όταν τρώτε, γιατί η υγιής πέψη ξεκινά από το στόμα.
-Η άσκηση μπορεί να βοηθήσει
-Εάν μπορείτε αποφύγετε το άγχος και το θυμό. Προσπαθήστε να χαλαρώνετε με ασκήσεις χαλάρωσης και διαλογισμό.
-Να πίνετε αρκετά υγρά νερό και τσάι.
Τρόφιμα που συνίστανται και τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται
| Κατηγορίες | Συνιστάται | Δεν συνιστάται |
| Ψωμί, δημητριακά και συνοδευτικά όπως ζυμαρικά, πατάτες, ρύζι | ψωμί από θρυμματισμένους κόκκους (όχι αλεση) κατά προτίμηση από Αλεύρι Nτίνκελ (Όλυρα), ρύζι, καλαμπόκι και σόγια.Δημητριακά απο θρυμματισμένη βρώμη,φαγόπυρο, κεχρί, κινόα, ψύλλιοΠατάτες, πολέντα, ρύζι,ζυμαρικά ρυζιού | “Κανονικό” ψωμί, φρέσκοψωμί, προϊόντα ολικής αλέσεως, αρτοσκευάσματα και προϊόντα δημητριακών απο κριθάρι,σίκαλη ή σιτάριΜούσλι απο το σιτάρι,Δημητριακά με φρούτα;Ζυμαρικά σκληρού σίτου, κουσκούς,πλιγούρι, τηγανητά όπως πατάτες,κροκέτες |
| Γλυκαντικές ουσίες | Ανάλογα την ανοχή κάθε ατόμου με μέτρο: | σιρόπι αγαύης, συμπύκνωμα χυμού φρούτων, φρουκτόζη, |
| Σιρόπι σφενδάμου, μαύρηζάχαρη, γλυκόζη(δεξτρόζη), μελάσα,σιρόπι ρυζιού,, στέβια,σιρόπι ζάχαρης, ασπαρτάμηκαι άλλες τεχνητέςγλυκαντικές ενώσεις | Σιρόπι γλυκόζης-φρουκτόζης, μέλι, σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη, ισογλυκόζη, σιρόπι ιμβερτοποιημένης ζάχαρης, σιρόπι καλαμποκιού, τεχνητές γλυκαντικές ενώσεις όπως σορβιτόλη(όλη) | |
| Αλείμματα, σνακ | Μαρμελάδα ή σορμπέ από κατάλληλα φρούτα Αλείμματα από κατάλληλους ξηρούς καρπούς / σπόρους /λαχανικά. Ποπ κορν, γκοφρέτες ρυζιού / καλαμποκιού και κράκερ, μαύρη σοκολάτα (> 70%) | Παγωτό, σοκολάτα γάλακτος, προσοχή στα γλυκά (απο ακατάλληλα αλεύρια και γλυκαντικά), άλλα είδη ζαχαροπλαστικής και πατατάκια |
| Φρούτα | Ανανάς, μπανάνα, κλημεντίνη, φράουλες, πεπόνι galia, βατόμουρα, σμέουρα, ακτινίδιο, μανταρίνι, ραβέντι, σταφύλια, πόμελο.με μέτρο ανάλογα με την ανεκτικότητα του καθενός: γκρέιπφρουτ, λάιμ, πορτοκάλι, λεμόνι, παπάγια | μήλο, βερίκοκο, αχλάδι, βατόμουρο, σταφίδα, κεράσι, λίτσι, μάνγκο, νεκταρίνι, ροδάκινο, δαμάσκηνο, καρπούζι, δαμάσκηνο;κονσέρβες φρούτων με ζάχαρη, πουρές φρούτων. Αποξηραμένα φρούτα |
| Λαχανικά | Φύτρα μηδικής, μελιτζάνα, κινέζικο λάχανο, μάραθο, πράσινα φασόλια, αγγούρι, τζίντζερ, κολοράμπι, κολοκύθα, τσαντάκι, καρότα, μπάμιες, παστινάκια, ραπανάκι, μαρούλι, σπανάκι, ρουταμπάγας, φύτρα (μηδική, μπαμπού, σόγια), ντομάτες , κολοκυθάκια, μαϊντανός, πρασο;Με μέτρο ανάλογα με την ανεκτηκότητα: μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, ελιές | Αγκινάρα, λευκά φασόλια, κιχώριο, αρακάς, φρέσκα κρεμμυδάκια, ρεβίθια, σκόρδο, πολλά είδη λάχανων (κουνουπίδι, λάχανο, κόκκινο λάχανο, μυτερό λάχανο, λευκό λάχανο, λάχανο σαβαγιάρ),Φακές, καλαμπόκι, πιπεριές, μανιτάρια, πράσα, παντζάρια, σόγια, σπαράγγια, μαγκέτο, κρεμμύδια |
| Ξηροί καρποί και σπόροι το πολύ 1 μικρή χούφτα την ημέρα | Σύμφωνα με την ανεκτικότητα του καθενός:φουντούκια, αμύγδαλα, καρύδια, σπόροι κολοκύθας, ηλιόσποροι, σουσάμι | Κάσιους, φιστίκια Αιγίνης, φιστίκια μακαντάμια, αλατισμένοι καρποί |
| Λίπη και έλαια | Με μέτρο ανάλογα με την ανεκτικότητα του καθενός: ελαιόλαδο, κραμβέλαιο, λινέλαιο) και άλλα φυτικά έλαια, βούτυρο, γκι, λαρδί, έλαιο απο σκόρδο (ως αντικατάστατο για τα κρεμμύδια και το σκόρδο) | |
| Ποτά | Νερό, ζεστά ροφήματα χωρίς ζάχαρη, όπως τσάι μέντας και (μόνο εάν είναι τα αφήσουμε να τραβήξουν για μικρό χρονικό διάστημα) άλλα αφεψήματα από βότανα (εκτός από: βλέπε δεξιά),μαύρο τσάι και τσάι chai.Κακάο χωρίς ζάχαρη με γάλα χωρίς λακτόζη ή νερό.Με μέτρο (μέγιστο 3 φλιτζάνια ημερησίως):μαύρος καφές, φρεσκοαλεσμένος και φιλτραρισμένος) | Πολύ κρύα ή πολύ ζεστά ροφήματα. ανθρακούχο νερό.Τσάι από φρούτα, τσάι χαμομηλιού, τσάι με μάραθο, καφές βύνης, υποκατάστατο καφέ με ρίζα κιχωρίου.Χυμός φρούτων, αναψυκτικά, αλκοόλ.Με μέτρο: μπύρα, ξηρό κρασί (μέγιστο 1 ποτήρι ανάΗμέρα) |
| Ψάρια και θαλασσινά | Όλα τα είδη ψαριών, θαλασσινά | Πιάτα με ψάρι ή ψαροσαλάτες με μαγιονέζα ή κρέμα, ψάρι πανέ ή τηγανητό |
| Κρέας και λουκάνικα | Άπαχο κρέας, γαλοπούλα, αρνί, μοσχάρι, χοιρινό | Λουκάνικο με κρεμμύδια ή σκόρδο, κρέας υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, λουκάνικο με πολλά λιπαρά, κρέας πανέ και τηγανητό |
| Delicatessen και έτοιμα προϊόντα | Ξίδι, Σάλτσα Ψαριού, ήπια Μουστάρδα, Σάλτσα Σόγιας, Τοφού, Τέμπε | Κέτσαπ, καρύκευματα με σκόνη σκόρδου και κρεμμυδιού. καυτερά μπαχαρικά όπως τσίλι, κάρυ, πιπέρι καγιέν, πάπρικαΠροσοχή με τα έτοιμα τσάτνεϊ, τις έτοιμες σάλτσες, τις έτοιμες σούπες και τα dressings με πολλά λιπαρά |
| Αυγά, Γαλακτοκομικά Προϊόντα, Τυρί | ΑυγάΓάλα σόγιας, γάλα βρώμης, γάλα αμυγδάλου, γάλα από ρύζι, γάλα καρύδαςΓάλα με χαμηλά λιπαρά, χωρίς ζάχαρη, χωρίς λακτόζη και γαλακτοκομικά προϊόντα όπως βουτυρόγαλα, γιαούρτι, τυρί cottage, τυρί cottage και τυρί κρέμα.Ημίσκληρο τυρί έως 45% λιπαρά, φέταΣκληρά τυριά όπως παρμεζάνα, ωριμασμένη γκούντα | Σκληρά βραστά αυγά, γεύμα με λιπαρά αυγά.Γάλα πλούσιο σε λακτόζη και γαλακτοκομικά προϊόντα όπως βουτυρόγαλα, γιαούρτι, κουάρκ, τυρί κρέμα, τυρί κότατζ, μασκαρπόνε.Κρέμα γάλακτος και τυρί σε φέτες με > 45% λιπαρά Πουτίγκα, γιαούρτι φρούτων, κουάρκ φρούτων, ρυζόγαλο με ζάχαρη |
Τρόφιμα και αρχικές ποσότητες κατά την 2η φάση
Κατά την 2η φάση διάρκειας 3-4 εβδομάδες, γίνεται προσδιορισμός της ανεκτικότητας κάποιων κατηγοριών και ποσοτήτων τροφίμων. Με ποιά κατηγορία θα ξεκινήσουν οι δοκιμές δεν παίζει ρόλο, αλλά θα πρέπει να προέρχονται τρόφιμα απο αυτήν την κατηγορία. Κατηγορίες αυτές είναι 1. Φρουκτόζη, 2. Λακτόζη, 3. Πολυόλες, 4. Φρουκτάνες 5. Ολιγοσακχαρίτες.
| Κατηγορίες FODMAP | Τρόφιμα και ποσότητες | |
| 1.Πολυόλεςα. Σορβιτόλη | 2 αποξηραμένα αποξηραμένα βερίκοκα1 μικρό βερίκοκο⅓ έως ½ αβοκάντο2 τσίχλες χωρίς ζάχαρη με σορβιτόλη | |
| β) Μαννιτόλη | 40 γρ μανιτάρια30 γραμμάρια κουνουπίδι | |
| 2. Λακτόζη | 125 ml γάλακτος125 γρ φυσικό γιαούρτι | |
| 3. Φρουκτόζη | ½ μάνγκο1 κουταλάκι του γλυκού μέλι | |
| φρουκτόζη + σορβιτόλη | ½ μήλο½ ροδάκινο | |
| 4. Φρουκτάνες | α) Σιτάρι 1 φέτα σταρένιο ψωμί1 ψωμάκιβ) Σκόρδο ¼ έως ½ σκελίδαγ) Κρεμμύδι ¼ μέτριο (τα κρεμμύδια πρέπει να δοκιμαστεί τελευταίοκαθώς περιέχουν υψηλήπεριεκτικότητα σε φρουκτάνη) | |
| 5. Γαλακτοολιγοσακχαρίτες | 50 γρ φακές ή φασόλια, ρεβίθια,Φασόλια (κονσέρβα, στραγγισμένα)10 φιστίκια Αιγίνης |
Ημερολόγιο Διατροφής για την 2η φάση όπου προσπαθούμε να προσδιορίσουμε την ανεκτικότητα σε κάποια τρόφιμα
| Ημέρα | Ποσότητα | Ημερομηνία/Ώρα | |
| Αρχική ποσότητα: | Ημερομηνία: | Τρόπος παρασκευής: ○Αμαγείρευτο ○ Μαγειρεμένο ○ Με άλλο φαγητό ○ Άλλος τρόπος | |
| Ώρα | Συμπτώματα ○ Κοιλιακός πόνος ○ Μετεωρισμός ○ Ναυτία ○ αίσθημα πληρότητας ○ Διάρροια ○ δυσκοιλιότητα ○ Διάφορα: | ||
| Κατάσταση κατά την πρόσληψη ○ Σε ηρεμία/χαλαρά○ Άγχος ○ Εν κινήσει | |||
| Επίπεδο άγχους/στρες ○ Εξαιρετικά αγχωμένοι ○ Πολύ αγχωμένος ○ Με μέτρια πίεση ○ Ελαφρώς στρεσαρισμένος ○ Χαλαρά | |||
| Πώς νιώθω αυτή την στιγμή ○ Πολύ καλά ○ Καλά ○ Μέτρια ○ Κακά ○ Πολύ κακά |
Σχόλια / Συμπεράσματα για την κατηγορία τροφίμων: …………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… .
Η 3η φάση όπου θα πρέπει να δημιουργηθεί μία ισορροπία μεταξύ μιας ισορροπημένης διατροφής και των δυσάρεστων συμπτωμάτων.
Στην 3η φάση θα πρέπει:
- Να αυξάνουμε την ποσότητα και την συχνότητα κατανάλωσης των νέων προστιθέμενων τροφίμων στην διατροφή μας
- Να συνυπολογιστεί η συνέργεια κάποιων απο τις παραπάνω κατηγορίες
- Να διατηρούμε 2-3 ώρες μεταξύ την πρόσληψη φρούτων
[1]Staudacher HM, Whelan K. The low FODMAP diet: recent advances in understanding its mechanisms and efficacy in IBS. Gut. 2017;66(8):1517-27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28592442?dopt=Abstract
[2] Efficacy and Safety of Peppermint Oil in a Randomized, Double-Blind Trial of Patients With Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterology 2020; 158:123-136, https://doi.org/10.1053/j.gastro.2019.08.026.
