Η Βιταμίνη D: Ένα Δύσκολο Θέμα

Η βιταμίνη D είναι ένα θέμα που προκαλεί πολλές συζητήσεις. Υπάρχουν πολλές έρευνες με αντικρουόμενα αποτελέσματα και διαφορετικές απόψεις, κάτι που δυσκολεύει την εύρεση σαφών απαντήσεων σχετικά με τη χρήση της βιταμίνης D.

Παρόλο που την αποκαλούμε “βιταμίνη” D, στην πραγματικότητα είναι μια ορμόνη, καθώς ο οργανισμός μας μπορεί να τη συνθέτει μόνος του από πρόδρομες ενώσεις.

Η Σημασία της Βιταμίνης D για τον Οργανισμό μας

Η βιταμίνη D είναι ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό μας. Κυρίως, τη χρειαζόμαστε για την υγεία των οστών μας, καθώς βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από τα τρόφιμα. Επιπλέον, επηρεάζει τους μυϊκούς ιστούς και παίζει ρόλο στο μεταβολισμό.

Η έλλειψη βιταμίνης D στους ενήλικες μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση και μείωση της μυϊκής δύναμης. Στα παιδιά, η έλλειψη βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε ραχίτιδα, προκαλώντας προβλήματα στην ανάπτυξη του σκελετικού συστήματος και παραμορφώσεις.

Η βιταμίνη D ρυθμίζει το μεταβολισμό του ασβεστίου και των φωσφορικών αλάτων, προάγοντας έτσι τη σκλήρυνση των οστών. Ωστόσο, η βιταμίνη D εμπλέκεται επίσης σε άλλες μεταβολικές διεργασίες στο σώμα και επηρεάζει τη μυϊκή δύναμη.

Αποθήκευση Βιταμίνης D στον Οργανισμό

Η βιταμίνη D, μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, αποθηκεύεται κυρίως στο λιπώδη και στο μυϊκό ιστό, καθώς και σε μικρές ποσότητες στο ήπαρ. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, μπορούμε να γεμίσουμε τις αποθήκες μας με βιταμίνη D, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες μας για τη βιταμίνη κατά τη διάρκεια του χειμώνα (BFR, 2014).

Ρόλος της Βιταμίνης D

Η βιταμίνη D ανήκει στην ομάδα των στεροειδών ενώσεων. Ρυθμίζει την εντερική απορρόφηση ασβεστίου, μαγνησίου και φωσφορικών αλάτων και συμμετέχει σε πολλές βιολογικές διεργασίες του οργανισμού μας (wiki, Vitamin D). Οι πιο σημαντικές ενώσεις αυτής της ομάδας στον ανθρώπινο οργανισμό είναι η βιταμίνη D3 (χοληκαλσιφερόλη) και η βιταμίνη D2 (εργοκαλσιφερόλη). Η βιταμίνη D3 σχηματίζεται στο δέρμα με την βοήθεια της ακτινοβολίας UV-B από την 7-δεϋδροχοληστερόλη.

Πώς Σχηματίζεται η Βιταμίνη D στο Δέρμα μας

Η υπεριώδης ακτινοβολία τύπου Β (UVB), που χρησιμοποιείται για τη σύνθεση της βιταμίνης D, διαφέρει ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος και μήκος της περιοχής, καθώς και με την εποχή του χρόνου. Σύμφωνα με μια μελέτη των Khanna και συν. (2022), η Λευκωσία, μια πόλη της Ευρώπης, είχε μία από τις υψηλότερες μέσες ετήσιες ημερήσιες δόσεις UVB (5,57 kJ/m2), ενώ το Ρέικιαβικ είχε την χαμηλότερη (1,16 kJ/m2). Αυτό φαίνεται καλύτερα από την ετήσια δόση, που είναι για την Λευκωσία 2033 kJ/m2 UVB ακτινοβολίας και σχεδόν πέντε φορές λιγότερο για το Ρέικιαβικ, 423 kJ/m2.

Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι η διάρκεια της χειμερινής περιόδου, κατά την οποία δεν σχηματίζεται βιταμίνη, είναι μεγαλύτερη για τις βόρειες περιοχές, ενώ σε πιο νότιες περιοχές αυτή η περίοδος είναι μικρότερη (2 μήνες). Ως χειμερινή περίοδος καθορίστηκε η περίοδος κατά την οποία το μέγεθος της δόσης UVB είναι μικρότερο από 1 kJ/m2 (Khanna, 2022).

Η γωνία με την οποία εισέρχεται η υπεριώδης ακτινοβολία B σχετίζεται και με την ποσότητα της βιταμίνης που σχηματίζεται. Στις μεσημβρινές ώρες, όπως γνωρίζουμε όλοι, έχουμε εντονότερη ακτινοβολία που εισέρχεται λόγω της γωνίας και, επομένως, έχουμε την μεγαλύτερη παραγωγή βιταμίνης. Ωστόσο, όπως γνωρίζουμε όλοι, μας συστήνουν να αποφεύγουμε την έκθεσή μας στον ήλιο κατά αυτές τις ώρες, για να μην καούμε ή για την πρόληψη της εμφάνισης καρκίνου (Grigalavicius και συν.; Holick, 2013). 

Επίσης, τα αντηλιακά μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος και της πρόωρης γήρανσης μειώνοντας την ακτινοβολία που φτάνει στο δέρμα μας αντηλιακά με δείκτη πάνω από 15 μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου αλλά  μπορεί να εμποδίσει τη σύνθεση της βιταμίνης D, προκαλώντας μειωμένη παραγωγή βιταμίνης (Institute of Medicine 2010; U.S. D.H.H. S., 2014).

Κάλυψη των Αναγκών μας σε Βιταμίνη D μέσω της Διατροφής

Είναι γνωστό ότι δεν μπορούμε να καλύψουμε πλήρως τις ανάγκες μας σε βιταμίνη D μέσω της διατροφής μας. Μέσω της διατροφής, μπορούμε να καλύψουμε μέχρι το 20% των αναγκών μας. Τα τρόφιμα που περιέχουν υψηλές ποσότητες βιταμίνης D περιλαμβάνουν τα αυγά, τα λιπαρά ψάρια, το κρέας κ.α. Γενικά, το 10% των αναγκών μας καλύπτεται από τη διατροφή μας.

Για να καταλάβουμε πόσες ποσότητες θα έπρεπε να προσλαμβάνουμε για καλύψουμε τις ανάγκες σε Βιταμίνη D θα πρέπει να προσλάβουμε περίπου

110 γρ σολωμό ή 600 γρ αυγά (12 αυγά).

Τα τρόφιμα με την μεγαλύτερη ποσότητα είναι λιπαρά ψάρια (σολωμός, σαρδέλες) το ήπαρ, μαργαρίνη, στο κρόκο του αβγού και σε μερικά μανιτάρια που έχουν εκτεθεί σε υπεριώδη ακτινοβολία (BFR, 2014). 

Ποιοι Πρέπει να Προσέχουν για Έλλειψη Βιταμίνης D

Στην Ευρώπη, και συγκεκριμένα στη Γερμανία, έγιναν έρευνες το 1998 και δύο δεκαετίες αργότερα, το 2008, και βρέθηκαν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D (25-hydroxy-vitamin-D [25(OH)D) στο αίμα κάτω από 50 nmol/l στο 50% του ενήλικου πληθυσμού (Rabenberg και συν., 2015).

Οι άνθρωποι με σκούρο δέρμα έχουν μειωμένη απορρόφηση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β, η οποία είναι υπεύθυνη για τον σχηματισμό της βιταμίνης D στον ανθρώπινο οργανισμό. Έτσι, έχει βρεθεί ότι οι άνθρωποι με πιο σκούρο δέρμα έχουν μικρότερα επίπεδα στο αίμα (Brazerol).

Οι υπερήλικες, επειδή δεν βγαίνουν τόσο συχνά έξω (άτομα που χρειάζονται φροντίδα), και επειδή με την ηλικία, η ικανότητα σχηματισμού βιταμίνης D στο δέρμα μειώνεται.

Άτομα με σκούρο δέρμα που ζουν σε βόρειες περιοχές θα πρέπει να ελέγχουν το επίπεδο βιταμίνης D στο αίμα, επειδή έχουμε μειωμένη σύνθεση λόγω υψηλότερης περιεκτικότητας σε μελανίνη στο αίμα.

Για τα νεογέννητα και βρέφη υπάρχει σύσταση για την λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D, επειδή αποφεύγεται η έκθεσή τους στην απευθείας ακτινοβολία.

Επίσης, άτομα λόγω του θρησκευτικού και του πολιτιστικού προσανατολισμού τους που καλύπτουν το σώμα τους θα πρέπει να ελέγξουν εάν θα πρέπει να προσλαμβάνουν συμπλήρωμα της βιταμίνης D.

Γενικά, τα άτομα που έχουν έλλειψη σε βιταμίνη D πρέπει να είναι πιο προσεκτικά.

Συνέπειες της Υπερβολικής Πρόσληψης Βιταμίνης D

Η υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης D μπορεί να προκαλέσει υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα (υπερασβεστιαιμία), που μπορεί να οδηγήσει σε ναυτία, απώλεια όρεξης, κοιλιακές κράμπες, έμετος, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακές αρρυθμίες, απώλεια συνείδησης και ακόμη και θάνατο. Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή η βιταμίνη D αποθηκεύεται στον οργανισμό μας, και έτσι μπορεί να προκληθεί οξεία ή σταδιακή υπερδοσολογία (RKI, 2024).

Μία περίπτωση υπερβολικής πρόσληψης βιταμίνης D αναφέρεται στο Clinical Medicine journal, όπου ένας 78χρονος που έλαμβε υψηλές δόσεις για 2 χρόνια οδηγήθηκε στο νοσοκομείο με διάρροιες και γενικού αποπροσανατολισμού σύγχυσης.

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής αναφέρει ότι μπορεί να παρουσιαστεί υπερβιταμίνωση με επίπεδα 250 nmol/l ή 100 ng/ml στο αίμα και να εμφανιστεί τοξικότητα με υπερασβεστιαιμία σε επίπεδα πάνω από 325 nmol/l ή 150 ng/ml στο αίμα (Madhusmita και συν., 2008; Çağlar και Çağlar, 2020 ).

Σε μία άλλη έρευνα που εξετάστηκαν 38 άτομα με υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης D, παρατηρήθηκαν στον ορό 3,75 ±0,5 mmol/L και τα επίπεδα βιταμίνης D ήταν 396±110 ng/m. Από αυτά τα άτομα, το 15% παρουσίασε νεφροασβεστίωση (Çağlar και Çağlar, 2020; Alkundi και συν.,2024).

Θετικά της Πρόσληψης Βιταμίνης D

Σε μια μετα-ανάλυση παρατηρήθηκε μείωση της θνησιμότητας κατά 12% σε καρκινοπαθείς που λάμβαναν συμπληρώματα βιταμίνης D. Αυτή η ευεργετική δράση παρατηρήθηκε από τη λήψη της βιταμίνης λίγο πριν ή λίγο μετά τη διάγνωση (Kuznia και συν., 2023).

Ως προς την επίδραση της λήψης βιταμίνης D στα καρδιαγγειακά, υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες μετα-αναλύσεις τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων κλινικών μελετών. Κάποιοι ερευνητές, όπως οι Thompson και συν. (2023), απέδειξαν ότι η λήψη βιταμίνης D μπορεί να μειώσει την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ενώ, από την άλλη πλευρά, άλλοι ερευνητές, όπως οι Barbarawi κ.α., δεν μπόρεσαν να συσχετίσουν τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D με μειωμένη εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων (έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, θνησιμότητα από καρδιαγγειακή νόσο) ή την θνησιμότητα από κάθε άλλη αιτία.

Σε μία ακόμη πολυσυζητημένη περίπτωση της ωφελιμότητας της βιταμίνης D στην Covid-19, υπήρχαν και σε αυτή την περίπτωση πολλές αντικρουόμενες απόψεις. Έτσι, οι D’Ecclesiis κ.α. βρήκαν σημαντικές συσχετίσεις της λήψης συμπληρωμάτων βιταμίνης D με τον Covid-19, σε σχέση με τον κίνδυνο της επιδείνωσης της νόσου και της θνησιμότητας. Ακόμη παρατήρησαν μεγαλύτερη μείωση του βαθμού θνησιμότητας σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας από την πρόσληψη συμπληρωμάτων σε περιοχές με μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη, ειδικά σε εποχές που χαρακτηρίζονται από ανεπάρκεια βιταμίνης D.

Ωστόσο, υπάρχουν και πολλές έρευνες που δείχνουν το αντίθετο, ότι η λήψη βιταμίνης D δεν έχει κανένα όφελος στην διάρκεια της νόσου Covid-19 ή της θνησιμότητας από αυτή.

Είναι δύσκολο να μπορέσει κάποιος να βγάλει κάποια ασφαλή συμπεράσματα, καθώς υπάρχουν οι δύο πλευρές, το άσπρο και το μαύρο. Η μία πλευρά πιστεύει ότι η βιταμίνη D ωφελεί, ενώ η άλλη πλευρά πιστεύει το αντίθετο.

Βιταμίνη D και Αλληλεπίδραση με Φάρμακα

Εάν λαμβάνετε διουρητικά ή κορτιζόνη, θα ήταν καλό να συζητήσετε με τον γιατρό σας για την πρόσληψη βιταμίνης D.

Ανάγκες σε Βιταμίνη D

Σύμφωνα με την EFSA, οι ανάγκες σε βιταμίνη D για νεογνά μέχρι 11 μηνών είναι 10 μg, ενώ για τους ενήλικες η ποσότητα που χρειάζεται είναι 15 μg (EFSA, 2016). Το Institute of Medicine έχει παρόμοιες τιμές για τις ανάγκες μας σε βιταμίνη D, αλλά θέτει ως όριο τα 20 μg για τους υπερήλικες (Institute of Medicine, 2010; Vitamin D ΝΙΗ, 2024).

Για τα μικρά νήπια, η Γερμανική Εταιρεία Διατροφής (DGE) συνιστά την λήψη 10 µg/ημέρα για βρέφη και μικρά νήπια μέχρι την ηλικία των 1-2 ετών (1 µg = 40 Διεθνής Μονάδες (IE); 1 IE = 0,025 µg) (DGE, 2024).

Σύμφωνα με την EFSA, το ανώτατο επίπεδο της βιταμίνης D που μπορεί να έχουμε στον οργανισμό μας από την διατροφή/συμπληρώματα και από την παραγωγή του οργανισμού μας μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, χωρίς αρνητικές παρενέργειες για την υγεία μας, είναι τα 100 μg/day βιταμίνης D ισοδύναμα (TUIL Tolerable Upper Intake Level) για τους ενήλικες, 50 μg/day για τα παιδιά και 25/35 μg/day για τα βρέφη (EFSA, 2023; EFSA, 2015). Τα ίδια ανώτατα όρια έχουν καθορίσει και το Institute of Medicine (IOM), το οποίο θεωρεί ότι η χρόνια έκθεση σε αυτά τα επίπεδα δεν θα προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στον οργανισμό μας.

Πίνακας με Διατροφικές τιμές αναφοράς και ανώτατα όρια τιμών Βιταμίνης D

TUIL ανώτατο όριο που μπορεί να έχουμε στον οργανισμό μας εφόρου ζωής χωρίς να έχουμε επιπτώσεις στην υγεία μας. 

Διατροφικές συστάσεις πρόσληψης (DRV) EFSA

Συμπέρασμα:

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ζωή στη γη δεν θα υπήρχε χωρίς την ηλιακή ακτινοβολία. Πολλά συστήματα και μηχανισμοί έχουν δημιουργηθεί που χρησιμοποιούν την ηλιακή ακτινοβολία για να μετατρέψουν την ηλιακή ενέργεια είτε σε χημική ενέργεια (υδατάνθρακες), όπως τα φυτά και τα κυανοβακτήρια (άλγη). Οι υπάρχουν μηχανισμοί που λειτουργούν ανάλογα την ένταση της ακτινοβολίας και την διάρκεια αυτής, όπως π.χ. η μελατονίνη, η άνθηση των φυτών και κάποιες ορμόνες που ρυθμίζουν τον οιστρικό κύκλο κάποιων ζώων. 

Επομένως, για να υπάρχει αυτός ο μηχανισμός στον οργανισμό μας που να μπορεί να συνθέτει βιταμίνη D, αυτό πρέπει να έχει ιδιαίτερη μεγάλη σημασία για τη λειτουργία του.

Είναι δύσκολο να βγάλει κάποιος ασφαλή συμπεράσματα, καθώς υπάρχουν τόσα αντικρουόμενα αποτελέσματα από τις έρευνες. Χρειάζεται να γίνει περαιτέρω έρευνα. Βλέπουμε ότι υπάρχουν δύο πλευρές, το ασπρόμαυρο: η μία πλευρά πιστεύει ότι η πρόσληψη βιταμίνης D ωφελεί, ενώ η άλλη πλευρά πιστεύει το αντίθετο.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να ελέγχουμε τα επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα μας και σε περίπτωση έλλειψης, πρέπει να συμβουλευτούμε έναν γιατρό για να συμπληρώσουμε τις ελλείψεις και τις αποθήκες μας.

Βιβλιογραφία

Scientific opinion on the tolerable upper intake level for vitamin D, including the derivation of a conversion factor for calcidiol monohydrate. 2023. https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/8145 

Vitamin D: EFSA legt Referenzwerte für Aufnahme fest. Europäische Behörde für Lebensmittelsicherheit, 2016. https://www.efsa.europa.eu/de/press/news/161028 

Dietary Reference Intakes for Vitamin D and Calcium (PDF; 321 kB) vom 30. November 2010, The Institute of Medicine of the National Academy of Sciences. https://nap.nationalacademies.org/resource/13050/Vitamin-D-and-Calcium-2010-Report-Brief.pdf 

Bund für Risikobewertung: Gemeinsame FAQ des BfR, der Deutschen Gesellschaft für Ernährung e. V. (DGE) und des Max-Rubner-Instituts (MRI). 2014. https://www.bfr.bund.de/cm/343/ausgewaehlte-fragen-und-antworten-zu-vitamin-d.pdf 

wiki, Vitamin D. https://en.wikipedia.org/wiki/Vitamin_D#Interactive_pathway_map 

H. Göring* και  S. Koshuchowa. 2014. Vitamin D – the Sun Hormone. Life in Environmental Mismatch. Vitamin D — the sun hormone. Life in environmental mismatch | Biochemistry (Moscow) (springer.com) 

H. Göring. 2018. Vitamin D in Nature: A Product of Synthesis and/or Degradation of Cell Membrane Components. BCM1350.qxd (springer.com) https://link.springer.com/content/pdf/10.1134/S0006297918110056.pdf

Ernährung e. V. (DGE) und des Max-Rubner-Instituts (MRI). 2014. https://www.bfr.bund.de/cm/343/ausgewaehlte-fragen-und-antworten-zu-vitamin-d.pdf 

W.Brazerol, A. McPhee, S. Estes & R. Tsang. 1197 RESPONSE OF VITAMIN D METABOLITES TO CHRONIC SUBERY THEMAL ULTRAVIOLET B (SE UVB) EXPOSURE IN BLACKS VS WHITES. https://www.nature.com/articles/pr19851305 

T. Khanna,R. Shraim,M. Zarkovic, M. Weele,J. van Geffen and L. Zgaga. 2022. Comprehensive Analysis of Seasonal and Geographical Variation in UVB Radiation Relevant for Vitamin D Production in Europe. https://www.mdpi.com/2072-6643/14/23/5189 

M. Grigalavicius, J. Moan, A. Dahlback, and A Juzeniene. Daily, seasonal, and latitudinal variations in solar ultraviolet A and B radiation in relation to vitamin D production and risk for skin cancer.  Daily, seasonal, and latitudinal variations in solar ultraviolet A and B radiation in relation to vitamin D production and risk for skin cancer (ultrasuninternational.com)  

M. Holick. 2013. Vitamin D: A millenium perspective. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jcb.10338 

M. Rabenberg,C. Scheidt-Nave, M. Busch, N. Rieckmann, B. Hintzpeter, and G. Mensink. 2015. Vitamin D status among adults in Germany – results from the German Health Interview and Examination Survey for Adults (DEGS1). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4499202/ 

RKI. Ist zu viel Vitamin D schädlich? 2024. https://www.rki.de/SharedDocs/FAQ/Vitamin_D/FAQ11.html 

S. Ellis, G. Tsiopanis and T. Lad. 2018. Risks of the ‘Sunshine pill’ – a case of hypervitaminosis D. https://www.rcpjournals.org/content/clinmedicine/18/4/311?ijkey=76570d3c191f72b8ea1b118625b0779ab669fa2b&keytype2=tf_ipsecsha 

Madhusmita Misra, Danièle Pacaud, Anna Petryk, Paulo Ferrez Collett-Solberg and Michael Kappy. 2008. https://www.academia.edu/6254356/Vitamin_D_Deficiency_in_Children_and_Its_Management_Review_of_Current_Knowledge_and_Recommendations 

A. Çağlar, H. Çağlar . 2020. Vitamin D intoxication due to misuse: 5-year experience. 

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0929693X21000026#bib0160

A. Alkundi, R. Momoh, A. Musa and N. Nwafor. Πρόσβαση 2024. Vitamin D intoxication and severe hypercalcaemia complicating nutritional supplements misuse. https://casereports.bmj.com/content/15/7/e250553 

S. Kuznia, A. Zhu, T. Akutsu, J. Buring, C. Camargo, N. Cook, L. Chen, T. D. Cheng, S. Hantunen, I. Lee, J. Manso,R. Neale, R. Scragg, A. Shadyab, J. Sluyter, T. Tuomainen, M. Urashima, J. Virtanen, A. Voutilainen, B. Schöttker. 2023. Efficacy of vitamin D3 supplementation on cancer mortality: Systematic review and individual patient data meta-analysis of randomised controlled trials. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S156816372300082X

B. Thompson,  M. Waterhouse, D. English, D. McLeod, B. Armstrong,C. Baxter, B. Romero, P. Ebeling, G. Hartel, M. Kimlin, S. Rahman, J. van der Pols, A. Venn,  P. Webb, D.  Whiteman, R. Neale. 2023 Vitamin D supplementation and major cardiovascular events: D-Health randomised controlled trial. Vitamin D supplementation and major cardiovascular events: D-Health randomised controlled trial | The BMJ 

M. Barbarawi, B. Kheiri, Y. Zayed. 2019. Vitamin D Supplementation and Cardiovascular Disease Risks in More Than 83 000 Individuals in 21 Randomized Clinical Trials. A Meta-analysis. https://jamanetwork.com/journals/jamacardiology/fullarticle/2735646 

O. D’Ecclesiis ,C. Gavioli ,C. Martinoli,S. Raimondi,S. Chiocca,C. Miccolo,P. Bossi,D. Cortinovis,F. Chiaradonna,R. Palorini,F. Faciotti,F, Bellerba,S. Canova,S. Gandini. 2022.  Vitamin D and SARS-CoV2 infection, severity and mortality: A systematic review and meta-analysis.  https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0268396 

DGE. Vitamin D. 2024. https://www.dge.de/wissenschaft/referenzwerte/vitamin-d/ 

D. Turck, J. Castenmiller, S. Henauw, α.ο. 2015. Safety of extended uses of UV-treated baker’s yeast as a Novel Food pursuant to Regulation (EU) 2015/2283. 

https://www.researchgate.net/publication/352867889_Safety_of_extended_uses_of_UV-treated_baker’s_yeast_as_a_Novel_Food_pursuant_to_Regulation_EU_20152283

Institute of Medicine, Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. Washington, DC: National Academy Press, 2010

https://nap.nationalacademies.org/download/13050

Vitamin D – Health Professional Fact Sheet. 2024. National Institutes of Health (NIH) (.gov)

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/. 
U.S. D.H.H. S. – U.S. Department of Health and Human Services. The Surgeon General’s Call to Action to Prevent Skin Cancerexternal link disclaimer. Washington, DC: U.S. Dept of Health and Human Services, Office of the Surgeon General; 2014. https://www.hhs.gov/sites/default/files/call-to-action-prevent-skin-cancer.pdf

admin